Rymanów – miejsce kaźni radzieckich jeńców

Utworzono: niedziela, 03 styczeń 2021 18:53 | Dariusz Grochal | Odsłony: 1445

IS rymanów cmentarz radziecki 3 Rymanów to niewielkie polskie miasteczko na Podkarpaciu. Podczas II Wojny Światowej – zajęte przez III Rzeszę - stało się miejsce kaźni jeńców Armii Czerwonej.

Niemcy po zajęciu Rymanowa od razu przystępują do prześladowania ludności żydowskiej. Już we wrześniu okupacyjne władze Rymanowa wydają zarządzenie, aby ludność żydowska w ciągu 24 godzin przekroczyła linię Sanu i udała się do sowieckiej strefy okupacyjnej.
W tym czasie trwają również prześladowania ludności polskiej.

W marcu 1940 roku, okupanci rozpoczynają budowę baraków. W sumie na terenie garbarni powstaje 30 stuosobowych baraków, które początkowo wykorzystywane są jako kwatery Wermachtu.
Przeznaczenie budynków zmienia się pod koniec 1941 roku, kiedy to III Rzesza atakuje swojego dotychczasowego sojusznika a do Rymanowa trafia pierwszy transport radzieckich jeńców.
Wtedy to istniejące baraki zostają oficjalnie zamienione na – Stalag 327.
Komendantem obozu zostaje kpt. Schubert. Warunki panujące w obozie były fatalne. Już na początku jego istnienia wybuchła epidemia tyfusu. To właśnie tyfus zebrał największe żniwo wśród jeńców. Według różnych szacunków na tyfus zmarło 8-10 tysięcy jeńców. Niektóre źródła podaję jeszcze wyższe liczby. Epidemia przedostała się też poza granice obozu a jej ofiarą padło kilkudziesięciu mieszkańców Rymanowa i okolicznych wsi.

IS rymanów cmentarz radziecki 2

Warto wspomnieć o próbie ucieczki jaką podjęło 150 więźniów, która zakończyła się krwawym odwetem z strony nazistów. Próbę odbicia więźniów podjęła też partyzantka Gwardii Ludowej. Oddział Gwardii dowodzony przez Grzegorza Wodzika został rozbity przez Niemców w trakcie przygotowań do akcji. W bitwie zginęło 2 partyzantów GL a 10 dostało się do niewoli. Sam Wodzik zdołał ujść Niemcom ale niedługo potem został zabity przez odział Narodowych Sił Zbrojnych.
Wiosną 1943 roku Niemcy przystąpili do likwidacji obozu. Na miejscu zamordowano niezdolnych do transportu więźniów a około 2500 przetransportowano do obozu w Szebinach i stalagu w Olchowcach oraz na tereny III Rzeszy. Stalag w Olchowcach koło Sanoka, to kolejne miejsce kaźni żołnierzy Armii Czerwonej.

Cmentarz Jeńców Radziecki z okresu II Wojny Światowej w Rymanowie znajduje się przy ul. Bartoszów.

Teren cmentarza to ok. 30 arów na których znajduje się 169 zbiorowych mogił.
Centralnym punktem nekropoli jest betonowy pomnik, gdzie umieszczona jest tablica pamiątkowa w języku polskim i rosyjskim. Początkowo na tablicy znajdowała się inskrypcja treści:

„Chwała bohaterom Armii Radzieckiej zamęczonym w obozie jenieckim w Rymanowie w latach 1942 –1943 Społeczeństwo Rymanowa.”

W 2004 przeprowadzono prace remontowo-konserwatorskie sfinansowane przez Ambasadę Rosyjską. Stowarzyszenie Nasz Rymanów za uzgodnieniem z Ambasadą Federacji Rosyjskiej oraz z Radą Pamięci Walk i Męczeństwa – zmieniło tablicę z napisem na pomniku głównym Cmentarza Jeńców Radzieckich.

Obecnie na pomniku znajduje się napis:

„Żołnierzom Armii Czerwonej
zamęczonym w hitlerowskim obozie
w latach 1942 – 43
na rymanowskiej ziemi
Cześć ich pamięci.
Społeczeństwo miasta Rymanowa.”

IS CWI rymanów