Ostatnie dane statystyczne o religijności obywateli Polski - pochodzące z 2011 roku -mówią o tym, że Ewangelicy w Polsce stanowią niespełna 0,5% wierzących. Dziś Polska jest niemal jednolita religijnie, ale w dawnych czasach byliśmy istną mozaiką religii i kultur. Mało znanym, także mieszkańcom Nowej Huty, jest fakt istnienia Ewangelickiego Zboru z Łuczanowicach.

Łuczanowice to dziś obszar Krakowa, wchodzący w skład dzielnicy Wzgórza Krzesławickie. Historia tej wsi sięga XIV wieku. Już od połowy XVI wieku Łuczanowice były jedną z głównych siedzib polskich ewangelików, którzy w 1574 roku pozbawieni zostali swojej krakowskiej świątyni.
Warto przyjrzeć się bliżej tym wydarzeniom, albowiem i w Polsce dochodziło do zamieszek na tle religijnym.
Wydarzenia z 1574 roku przeszły do historii pod nazwą – Tumult krakowski 1574. Ich początkiem był ślub, jaki odbył się 10 października 1574 roku. Tekst przysięgi ślubnej (i pominięcie w nim Maryi i świętych) nie spodobał się jednemu z krakowskich żaków. Ów katolicki żak, skrzyknął innych sobie podobnych i przeprowadził nocny szturm na świątynię. Szybko do zamieszek dołączyli inni katoliccy mieszkańcy Krakowa a także plebs miejski. Po trwających trzech dni walkach – Bróg (potoczna nazwa Zboru ewangelickiego, powstała od jego charakterystycznego wysokiego dachu) został zdobyty. Tłum splądrował doszczętnie wnętrze świątyni. Skradzione zostały również wielotysięczne depozyty ewangelickiej szlachty. Zniszczenia były tak duże, że budynku nie odbudowano.

Historia ewangelickiego zboru w Łuczanowicach jest ściśle związana z historia rodziny Żeleńskich.
Od 1616 roku oficjalną siedzibą krokowskiego zboru była wieś Wielkanoc. Jednak z powodu znacznej odległości od Krakowa, osoby starsze i chore zbierały się na modlitwę w Łuczanowicach.  Właściciel majątku, Stanisław Żeleński w 1636 roku przerobił cześć dworu na kaplicę. Kaplica, jak i dwór istnieją do dziś, choć przez lata budynek był wielokrotnie przebudowywany. Obecnie kaplica należy do parafii rzymsko-katolickiej św. Grzegorza z Ruszczy. W 1787 roku, ówczesny właściciel Marcjan Żeleński na pobliskim wzgórzu założył kalwiński cmentarz, do którego przeniósł szczątki swoich przodków, chowanych dotychczas w kaplicy.
Cmentarz charakteryzuje się wysokim na cztery metry kopcem, kryjącym w sobie komorę grobową Żeleńskich. Na szczycie kopca ustawiony jest kamienny obelisk. Z powodu swojego wyglądu cmentarz bywa potocznie nazywany „kopcem Lutrów”.
W późniejszych latach cmentarz popadł w ruinę. Na rok przed wybuchem II Wojny Światowej, hrabia Andrzej Mycielski, przekazał go w darze gminie ewangelicko-augsburskiej w Krakowie.

Renowacja cmentarza możliwa była dopiero w 1989 roku. Dokonano wtedy licznych prac porządkowych, na nowo postawiono obelisk, który przewrócił się w 1972, teren cmentarza został ogrodzony. Uroczystego ponownego poświęcenia dokonał 25 września 1993 roku ks. bp Rudolf Pastucha.
Cmentarz obecnie jest w bardzo dobrym stanie. Poza kopcem na jego terenie znajduje się też kilka kamiennych sarkofagów. Co roku we wrześniu krakowscy ewangelicy odprawiają na nim nabożeństwa ekumeniczne.

tekst/foto: Dariusz Grochal
video: Marcin Strzyżewski

Linki zewnętrzne:

http://krakow.luteranie.pl/historia/dawne-zbory-w-okolicy/                                                                                                                        https://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarz_ewangelicki_w_%C5%81uczanowicach                                                                                      http://historia.luter2017.pl/cmentarz-ewangelicki-w-luczanowicach/